Czwartek 15.08
Rozmowy o przyrodzie #1:
Czym jest teoria Dark Ecology Timothy’ego Mortona*? – godz. 18:30 – 19:30
Dotąd mówiło się, że katastrofa za chwilę się wydarzy, jeśli nie zaczniemy radykalnie jej przeciwdziałać. Angielski teoretyk twierdzi, że katastrofa już nastąpiła, a my żyjemy w postapokaliptycznym świecie. Podejście to mogłoby się wydawać pesymistyczne i katastroficzne zarazem, ale Morton w naszej nowej, innej relacji z przyrodą i nie-ludźmi szuka pocieszenia. Zadaje pytania o nasz sposób traktowania przyrody i zdejmuje z tej relacji obsesję kontroli i hierarchiczną strukturę. A świat, w którym funkcjonujemy nazywa światem hiperobiektów, z którymi jesteśmy powiązani, a których nie możemy we właściwy sobie sposób kontrolować. Czy bezsilność wobec globalnego ocieplenia paradoksalnie może być naszym wyzwoleniem? Czy brak poczucia kontroli, daje szansę na życie z innymi ludźmi i przyrodą?
O losach człowiek i przyrody będą rozmawiać:
prof. Przemysław Czapliński – historyk literatury polskiej i europejskiej XX i XXI wieku, eseista, tłumacz, krytyk literacki; współtwórca Zakładu Antropologii Literatury (UAM, Poznań), kierownik specjalności krytycznoliterackiej, członek-korespondent Polskiej Akademii Nauk. Autor ponad dziesięciu książek – ostatnio: “Polska do wymiany” oraz redaktor książki “O jeden las za daleko. Demokracja, kapitalizm i nieposłuszeństwo ekologiczne w Polsce”.
dr Justyna Schollenberger – kulturoznawczyni i filozofka związana z Instytutem Kultury Polskiej UW. Autorka rozprawy „Konceptualizacja granicy między człowiekiem a zwierzęciem w wybranych dziełach Karola Darwina” nagrodzonej I miejscem w VII edycji konkursu im. Inki Brodzkiej-Wald na najlepszą pracę doktorską z dziedziny humanistyki.
*Timothy Morton – profesor anglistyki na Rice University. Współpracował m.in. z Bjork, Pharrellem Williamsem. Autor m.in. “Being Ecological” (2018), “Dark Ecological: for a logic of Future Coexistence” (2016), “Hyperobjects: Philosophy and Ecology after the end of the World” (2013). Blog: www.ecologywithoutnature.blogspot.com.
Piątek 16.08
Rozmowy o przyrodzie #2:
Inne zwierzę, obca roślina – związki ludzi z nie-ludźmi – godz. 12:30 – 14:00
Karol Darwin był bardzo dumny z tego, że udało mu się wykazać zachowania „zwierzęce” u roślin (min. zdolność do spontanicznego ruchu), a w dumie tej pobrzmiewało nieco złośliwe zadowolenie, że udało mu się rozmyć kolejną – po granicy człowiek-zwierzę – granicę; tę oddzielającą rośliny i zwierzęta. Nasze ludzkie doświadczenie, jak głoszą współczesne teorie posthumanistyczne, jest nierozerwalnie związane z doświadczeniem pozaludzkim. Nie ulega jednak wątpliwości, że łatwiej jest dostrzec istotność naszych relacji i więzów pokrewieństwa ze zwierzętami niż z roślinami. Jeśli więc rozpoznajemy w zwierzętach „innych”, z którymi można się porozumieć lub przynajmniej usiłować poznać ich perspektywę, to rośliny mogą jawić się jako prawdziwi „obcy”. W trakcie spotkanie zastanowimy się, czy rzeczywiście musimy w namyśle nad człowiekiem uwzględniać istoty, których życie wydaje się tak prymitywne, bo poświęcone wyłącznie wzrastaniu i trwaniu? O konieczności wypracowania „roślinnego myślenia” pisze Michael Marder, czołowy przedstawiciel critical plant studies, przekonując, że uważnie i poważnie badane rośliny oferują nowy model sposobu bycia; wychylony ku relacjom z innymi, swobodnie pleniący się po obwarowanym tradycyjnymi granicami terytorium humanistycznego namysłu.
dr Justyna Schollenberger – kulturoznawczyni i filozofka związana z Instytutem Kultury Polskiej UW. Autorka rozprawy „Konceptualizacja granicy między człowiekiem a zwierzęciem w wybranych dziełach Karola Darwina” nagrodzonej I miejscem w VII edycji konkursu im. Inki Brodzkiej-Wald na najlepszą pracę doktorską z dziedziny humanistyki.
Sobota 17.08
Rozmowy o przyrodzie #3: Przyrodopisanie: jak pisać o przyrodzie. Spotkanie z poetką i botaniczką Urszulą Zajączkowską – godz. 12:30 – 14:00
Dlaczego tak atrakcyjne stają się dzisiaj opowieści o organizmach odległych od psów i kotów, z którymi zaprzyjaźniamy się wciąż częściej niż z mchami i sumami? Jak wobec narastającej od niedawna lawinowo świadomości, że nie żyjemy na planecie ludzi, a tylko przez chwilę nam się tak zdawało, zachowuje się i przekształca literatura? Łodygi przewodzą nie tylko wodę, ale i całą złożoną historię planety, której rośliny dzielnie świadkują. Urszula Zajączkowska nie poprzestaje zresztą na opisie, próbuje także czegoś jeszcze trudniejszego – odczytu znaczeń z roślinnego języka, pozbawionego słów, składającego się ze skrętów konarów, różnic w kątach nastawienia liści względem ziemi i słońca, poszumów i skrzypień. (…) W przyrodopisaniu język literacki stanowi zaledwie jedną z form opowieści, snutej już z powodzeniem przez odgłosy dziobów i skrzydeł, kępki mchu i linie traw. (…) Właśnie skalą pracy na samym języku różni się przyrodopisanie, o którym tu piszę, od ogromu dostępnego nam dziś nature writing. Choć granica rzecz jasna jest bardzo płynna i zależna od potrzeb czytelnika. Modne mikrowyprawy, patetyczne opowieści o życiu drzew, chodzenie jako sposób terapii – wszystko to pozwala może prowadzić życie bliżej przyrody i w tym sensie bywa pomocne, ale rzeczywista przemiana spojrzenia i mentalności jest możliwa tylko za cenę mozolnego dłutowania w samym tworzywie literatury. Fragmenty z tekstu Zofii Król „NA SKRZYŻOWANIACH PAJĘCZYN”, Dwutygodnik, 07.2019
Urszula Zajączkowska – poetka, botaniczka, artystka wizualna i muzyczka, adiunkt w Samodzielnym Zakładzie Botaniki Leśnej SGGW w Warszawie. Studiuje wzrost, anatomię i ruchy roślin. Bada ich aerodynamikę oraz biomechanikę. Jej debiutancki tomik poezji „Atomy” (2014) był nominowany do Wrocławskiej Nagrody Poetyckiej Silesius w 2015 roku. W 2016 roku stworzyła film „Metamorphosis of Plants”, powstały z inspiracji dziełem J.W. Goethego pod tym samym tytułem. Jest to ekspresja na podstawie naukowych nagrań ruchów roślin powiązana z tańcem solisty Baletu Narodowego, Patryka Walczaka. Autorka książki “Patyki i badyle”.
Niedziela 18.08
Rozmowy o przyrodzie #4: Warsztat myślenia rowerowego – godz. 12:30 – 14:00
Jaka jest filozofia jazdy na rowerze? Prosta. Jak mówi mama „żadna filozofia!”. Dwa koła, łańcuch, pedały plus mięśnie. Ale tej prostocie jest geniusz, a w jeżdżeniu rowerem kryje się przecież zupełnie inny – niż w niejeżdżeniu – światopogląd, a nawet świato-ogląd. Co robi z nami rower? Dlaczego powinno się zdelegalizować samochody (ba, i czy to pytanie nie jest jedną z największych prowokacji intelektualnych, na jakie można się w dzisiejszych czasach poważyć?), dlaczego rower jest post-wzrostowy, jak się ma do przyrody i do relacji z nieludzkimi istotami i dlaczego jest nam dzisiaj tak bardzo potrzebny?
dr Piotr Kubkowski – historyk kultury z Instytutu Kultury Polskiej UW, autor nagradzanej książki „Sprężyści”
Kornelia Sobczak – doktorantka w Instytucie Kultury Polskiej UW, wegetarianka, cyklistka